واحد شمارش رج فرش چیست ؟

اگر نمی‌دانید ” رج فرش چیست ” باید به شما بگوییم که شمارش رج در فرش­های ایران متنوع و گوناگون هستند و هر شهر و منطقه نام و اصطلاح مخصوص خود را دارند. واحد شمارش رج در فرش­های کاشان “خانه” نام دارد. به هر 10 گره و رج که کنار هم زده می­شوند، یک خانه گفته می­شود که برای مثال یک فرش 6 متری را 1040 خانه می­گویند که نشانگر کیفیت و تراکم بافت آن می­باشد. البته سبک فرش کاشان به این نحو است که معمولا در 30 تا 35 رج بافته می­شود و ماهیتا بافت و گره آن با فرش­هایی با رج بالا، مانند تبریز و اصفهان تفاوت می­کند. در این­جا بیان نکته ظریفی خالی از لطف نیست. در شمارش خانه­های فرش کاشان، معمولا تعداد خانه­های نصف عرض فرش را لحاظ می­کنند. یعنی از یک سمت تا وسط فرش را شمارش می­کنند و می­گویند این فرش 540 خانه است. که شمارش تمام آن 1080 خانه خواهد بود. فرش کاشان در مقیاس 6 متری و 9 متری معمولا بین 48 تا 56 خانه است که هر چه تعداد این خانه ­ها بیشتر باشد کیفیت فرش دستباف نیز بالاتر و بهتر است.

واحد شمارش رج در فرش­های تبریز، همان رج می­باشد. البته در برخی از نقاط غربی کشور از واحد “قبال” که معادل چهارده­هزار گره می­باشد، استفاده می­کنند که اجرت بافنده را نیز با همین واحد محاسبه می­کنند. یعنی اگر فرشی دارای 10 قبال باشد، یعنی 140 هزار گره را در خود جای داده است.

واحد شمارش رج در فرش­ های اصفهان، خفت می­باشد. به هر 100 گره­ایی که در کنار یکدیگر زده می­شوند، یک خفت می­گویند و برای این­که بتوانند این خفت­ها را راحت بشمارند، هر 100 تار یکی، یک نخ رنگی در تار و چله عبور می­دهند تا بیننده به راحتی بتواند با شمارش نخ­های رنگی به تعداد رج­های فرش پی ببرد. مثلا اگر فرشی 10 خفت داشته باشد، یعنی 1000 گره در هر ردیف دارد که هم بیانگر کیفیت فرش خواهد بود و هم نشانه زحمتی است که بافنده برای بافت آن متقبل شده است. در بعضی از موارد اجرت بافنده را نیز از روی همین تعداد گره­ایی که برای بافت فرش زده، محاسبه می­کنند. البته در بعضی از موارد دیده شده که بافنده هر 98 خانه و یا کم­تر نخ رنگی تار را عبور داده. این­کار تقلب و خیانت در کار می­باشد که بالطبع اثرات منفی خود را در پی دارد ولی اصلا این کار عمومیت ندارد.

” مقاط ” چیست ؟

واحد شمارش رج در فرش­های مشهدی، مقاط نام دارد. مقاط نیز یک واحد شمارش رج  و گره می­باشد. به هر دوازده هزار گره، یک مقاط می­گویند. برای محاسبه مقاط، تعداد گره­های یک رج را محاسبه و در تعداد کل رج­ها ضرب می­کنیم و عدد حاصله را بر 12000 تقسیم می­کنیم. عدد حاصله تعداد مقاط یک فرش می­باشد که هزینه و اجرت بافت بافنده نیز از همین روش محاسبه می­گردد. هر چه تعداد مقاط یک فرش بیشتر باشد، یعنی تعداد گره آن بیشتر و زحمت و زمانی­که بافنده برای آن صرف کرده است بیشتر و در نتیجه هزینه تمام شده آن نیز به همان نسبت بیشتر خواهد بود. برای مثال یک فرش 6 متری (2*3) دارای 50 رج، در هر رج خود دارای 1428 گره می­باشد. (البته این عدد به شرط آن است که عرض فرش دقیقا 200 سانتی­متر باشد) یعنی اگر در هر 7 سانتی­متر دارای 50 گره باشد، در 200 سانتی­متر دارای 1428 گره خواهد بود. این فرش در طول خود نیز اگر 300 سانتی­متر باشد، دارای 2142 گره می­باشد. حاصل ضرب این دو عدد در یکدیگر معادل 3.058.776 گره خواهد شد که با تقسیم این عدد بر عدد 12000، تعداد مقاط فرش به دست می­آید. این فرش دارای 255 مقاط می­باشد.

” لا ” چیست؟

بر خلاف تمام فرش­ های ایرانیکه از واحد رج (به اشکال گوناگون مانند خفت و خانه و . . .)در بیان کیفیت آن استفاده می­کنند، در فرش نائین از عنوانی به نام “لا” استفاده می­شود.

واحدی است برای بررسی کردن کیفیت نخ­های تار و عمودی فرش. فرش نائین نیز مانند سایر فرش­های دیگر، از گره و رج شکل گرفته است ولی واحد اندازه­گیری و سنجش کیفیت آن رج نیست. کیفیت نخ تار در فرش نائین، بیانگر کیفیت و مرغوبیت آن می­باشد. برای سنجش میزان کیفیت فرش نائین، یکی از نخ­های تار را باز می­کنند و آن­را بر خلاف جهت تابیده شدن، باز می­کنند. امکان دارد که 3 رشته نخ که هر کدام از 3لا تشکیل شده باشد، نخ تار را شکل دهند. در اصطلاح به این فرش 9 لا می­گویند. اگر نخ تاری را که باز می­کنیم از دو رشته نخ 3لا تشکیل شده باشد، به آن 6لا می­گوییم. هر چه تعداد لای نخ­ها کم­تر باشد، به علت نازک شدن تار و به طبع آن زیاد شدن گره­های فرش، کیفیت فرش بالاتر می­رود. تعداد لای کم­تر، نشانه مرغوبیت بیشتر فرش می­باشد. که هزینه تولید و بافت آن نیز بیشتر و به همان نسبت کیفیت آن نیز بالاتر می­رود.

برای اطلاعات بیشتر به سایت قالیخان مراجعه کنید .